Άγχος κατά την παιδική ηλικία & τρόποι αντιμετώπισης.
Το άγχος είναι η αυτόματη αντίδραση του οργανισμού όταν αισθανθεί μια επικείμενη απειλή για μια κατάσταση καθώς ακόμα και εάν μια κατάσταση ερμηνευτεί ως απειλητική. Όσο παράξενο και εάν φαίνεται στους ενήλικες τα παιδιά αισθάνονται αρκετά συχνά το αίσθημα του άγχους, της ανησυχίας και της μοναξιάς. Από βρεφική ηλικία ανησυχούν για να την κάλυψη των βιολογικών τους αναγκών, αργότερα για φανταστικά πλάσματα που ίσως υπάρχουν κάτω από το κρεβάτι ή το σκοτάδι. Επίσης, το άγχος μπορεί να προκληθεί από διαφωνίες ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας ή από εμπειρίες και καταστάσεις που εξελίσσονται μέσα σε αυτή.
Τα παιδιά μπορεί να ακούν μέρη συνομιλιών μεταξύ γονέων ή άλλων, να βγάζουν αδικαιολόγητα αλλά ανησυχητικά συμπεράσματα και να περνούν πολύ χρόνο σιωπηλά μηρυκάζοντας γεγονότα που δεν κατανοούν πλήρως. Άλλες πηγές άγχους μπορεί να είναι η σχολικές επιδόσεις, οι διαπροσωπικές σχέσεις και η κακή χρήση του διαδικτύου. Παρόμοια, οι έρευνες δείχνουν ότι όλα τα παραπάνω είναι ικανά να επηρεάσουν και τους εφήβους καθώς προστίθενται σαν ανησυχίες κοινωνικά ζητήματα και θέματα περιβάλλοντος, όπως για παράδειγμα η κλιματική αλλαγή.
Πώς εκδηλώνεται το άγχος στα παιδιά;
Το άγχος αποτελεί ένα κοινό πρόβλημα στα παιδιά και φαίνεται ότι η μέση έναρξη διαταραχής άγχους είναι μέσο όρο στα 11 έτη τους. Αυτό που παρατηρείται είναι ότι τα παιδιά συχνά εκδηλώνουν άγχος κάνοντας επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις «τι θα γινόταν αν» «Κι αν έχει φωτιά;» «Κι αν αρρωστήσεις;» Οι λογικές εξηγήσεις και οι προσπάθειες καθησυχασμού δεν αρκούν πάντα. Τα παιδιά μπορεί να αποκαλύψουν άγχος εκφράζοντας ανησυχία για ένα γεγονός πολύ μακρινό στο μέλλον. Μπορεί επίσης να απολογούνται υπερβολικά ή άσκοπα για κάποιο θέμα, υποδηλώνοντας με αυτό τον τρόπο ανησυχία.
Βέβαια, όπως είναι γνωστό το άγχος συνοδεύεται σχεδόν πάντα από σωματικές αλλαγές. Οι σωματικές αντιδράσεις που εκδηλώνονται είναι κυρίως μια γενική νευρικότητα, αίσθημα παλμών, πονοκέφαλοι, στομαχόπονοι ή ατονία. Το άγχος επίσης μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα με τον ύπνο, διαταράσσοντας τον με εφιάλτες. Πιθανόν, να εμφανιστούν προβλήματα στη μνήμη ή τη συγκέντρωση, σχολική άρνηση, κακή επίδοση στο σχολείο, απροθυμία κοινωνικοποίησης ή δυσκολία αποχωρισμού από τους γονείς ξεσπώντας σε κλάματα ή φωνές.
Οι γονείς επηρεάζουν τα παιδιά;
Τα παιδιά μπορεί να αγχωθούν εάν ένας γονέας είναι ανήσυχος, αλλά αυτό δεν υποδεικνύει σε καμία περίπτωση πώς μεταδίδεται απαραίτητα το άγχος. Συχνά, το άγχος μεταδίδεται στα παιδιά άθελά του μέσω μιας σειράς γονικών πρακτικών, μιλώντας στα παιδιά δηλαδή για ανησυχίες των ενηλίκων.
Το άγχος, με το ωφέλιμο φορτίο σωματικής και γνωστικής δυσφορίας, είναι μια φυσική ψυχική κατάσταση και όπως συμβαίνει με όλες τις συναισθηματικές εμπειρίες, τα παιδιά επωφελούνται από την εκμάθηση εποικοδομητικών τρόπων χειρισμού της αγωνίας. Πολύ συχνά, ωστόσο, οι σύγχρονοι γονείς προστατεύουν τα παιδιά τους από την αγωνία του άγχους και τα βοηθούν να αποφεύγουν καταστάσεις που προκαλούν άγχος. Το αποτέλεσμα, όπως δείχνουν οι μελέτες, είναι ότι τα παιδιά γίνονται πιο ανήσυχα και χωρίς ανεκτικότητα στην αβεβαιότητα, χωρίς να μαθαίνουν ποτέ πώς να νιώθουν άνετα με τη δυσφορία, πώς να επιμείνουν παρά το γεγονός αυτό ή πώς να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα που είναι η πηγή του άγχους. Μην ξεχνάμε ότι η διαχείριση του άγχους ή ενός αρνητικού συναισθήματος επέρχεται από την επίγνωση και το βίωμα του.
Μπορούν οι γονείς να συμβάλουν στην επίγνωση & την διαχείριση του άγχους;
Οι γονείς χρειάζεται να είναι σταθεροί στο τρόπο αντιμετώπισης ενός ζητήματος και να δώσουν ευκαιρία να «δουλευτεί» μια πιθανή λύση και στην συνέχεια να την αξιολογήσουν και να την τροποποιήσουν εάν αυτό χρειαστεί. Σαφώς, η παροχή ασφάλειας από τους γονείς προς τα παιδιά είναι κάτι που κάνει το άγχος ανεκτό και το άτομο μπορεί να εξελιχθεί μέσα από αυτό καθώς επίσης οι γονείς που δίνουν την ευκαιρία στα παιδιά τους να βιώσουν τα συναισθήματα τους χωρίς να τα κρίνουν ή να τα απωθήσουν σαν να μην συμβαίνει τίποτα φαίνεται ότι εκπαιδεύουν τα παιδιά να βρουν τρόπους επίλυσης. Η υποστήριξη ωστόσο δεν σημαίνει ότι απουσιάζει από αυτή την διαδικασία. Επιπροσθέτως, οι γονείς που έχουν τους πόρους να αντιμετωπίσουν τις στρεσογόνες καταστάσεις συμβάλλουν σημαντικά στην μείωση του άγχους.
Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσετε ένα παιδί να διαχειριστεί το άγχος;
Σύμφωνα με έρευνες της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας, οι γονείς πολλές φορές αγνοούν ανησυχητικά το άγχος των παιδιών. Τα παιδιά μπορεί να ντρέπονται για την αγωνία τους και να μην την μοιράζονται ή να μην ξέρουν πώς να το εκδηλώσουν. Κάποιες φορές, οι γονείς είναι πολύ απασχολημένοι για να δώσουν πλήρη προσοχή σε εκείνες τις στιγμές που τα παιδιά τους μπορεί να αναζητούν έναν τρόπο να εκμυστηρευτούν. Άλλες φορές οι γονείς απορρίπτουν τα συναισθήματα των παιδιών και το να διαβεβαιώνουν ένα ανησυχητικό παιδί «δεν υπάρχει τίποτα να ανησυχείς» είναι απορριπτικό και καθόλου καθησυχαστικό ή βοηθητικό.
Ωστόσο, τι μπορεί να πράξει ένας γονιός για να βοηθήσει στην μείωση του άγχους του παιδιού του;
- Ακούστε τις ανησυχίες του. Μην απορρίπτετε τα συναισθήματα των παιδιών. Το να αισθάνεται ότι ακούγεται το βίωμα του είναι τόσο ανακουφιστικό όσο και παρηγορητικό.
- Ενημερώστε το παιδί ανάλογα με την ηλικία του πώς μπορεί να εμφανιστεί το άγχος ώστε να καταλάβει ότι δεν κινδυνεύει άμεσα αλλά ότι είναι φυσιολογικό κάποιες φορές.
- Περιορίστε την έκθεση των παιδιών σε ειδήσεις για καταστροφές και καταστροφικά γεγονότα. Μπορεί τα παιδιά να αναπτύξουν τη γνωστική ικανότητα να χειρίζονται τέτοιες πληροφορίες, αλλά η συνεχής επανάληψη μπορεί να μεγεθύνει την αίσθηση της απειλής. Μην αγνοείται ότι συμβαίνει αλλά μην εστιάζετε υπερβολικά σε αυτά.
- Δώστε χρόνο για σχέσεις. Το άγχος προκύπτει όταν τα παιδιά δεν αισθάνονται ασφαλή. Σχέσεις κάθε είδους όπως με γονείς, με άλλα μέλη της οικογένειας, με συνομηλίκους και με δασκάλους μπορούν να είναι φυσικά αντίδοτα στο άγχος και ο δρόμος για κοινωνικοποίηση.
- Ενθαρρύνετε το παιχνίδι και τη σωματική δραστηριότητα. Η σωματική ένταση που δημιουργεί το άγχος μπορεί συχνά να εκτονωθεί με το παιχνίδι και την άσκηση. Η διασφάλιση ότι τα παιδιά έχουν τακτικές ευκαιρίες για τέτοιες δραστηριότητες τους δίνει σημαντικά εργαλεία για τη ρύθμιση των συναισθημάτων τους και τη διαχείριση της ψυχικής τους υγείας.
- Προσφέρετε συγκεκριμένες δεξιότητες για τη διάλυση της δυσφορίας που δημιουργεί το άγχος. Διδάξτε στα παιδιά βαθιές αναπνοές, οι οποίες καταπνίγουν τα νεύρα του συναγερμού.
- Βοηθήστε τα παιδιά σας να αντιμετωπίσουν τη δυσφορία του άγχους για να ξέρουν ότι δεν θα τα καταστρέψει, αντί να τους επιτρέψετε να αποφύγουν καταστάσεις που προκαλούν ανησυχία.
- Κράτα τα δικά σου άγχη για τον εαυτό σου. Μην τα μοιράζεστε με τα παιδιά σας εάν δεν είναι απαραίτητο.