Burn out: Αναγνώριση και αντιμετώπιση.
Η εξουθένωση είναι μια κατάσταση συναισθηματικής, σωματικής και πνευματικής εξάντλησης που προκαλείται από υπερβολικό και παρατεταμένο στρες. Υπάρχει η αίσθηση ενός καταβεβλημένου και συναισθηματικά εξαντλημένου εαυτού, ανίκανου να ανταποκριθεί στις συνεχείς απαιτήσεις. Το άτομο καθώς βιώνει συνεχόμενο άγχος αρχίζει σταδιακά να χάνει το κίνητρο του και πλέον δεν τον καλύπτουν οι αρχικοί λόγοι που τον έκαναν να αναλάβει μια εργασιακή θέση. Η εξάντληση μειώνει την παραγωγικότητα και την ενέργεια, αφήνοντάς το αίσθημα του αβοήθητου, της απελπισίας και της αγανάκτησης. Οι αρνητικές επιπτώσεις της επαγγελματικής εξουθένωσης διαχέονται σε κάθε τομέα της ζωής, συμπεριλαμβανομένου του σπιτιού, της εργασίας και της κοινωνικής ζωής. Η εξουθένωση μπορεί επίσης να προκαλέσει μακροπρόθεσμες αλλαγές στο σώμα του ατόμου που την βιώνει και συνήθως το καθιστούν ευάλωτο σε ασθένειες.
Σημάδια και συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης.
Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε μέρες που νιώθουμε αβοήθητοι, υπερφορτωμένοι ή ανάξιοι ακόμα και να σηκωθούμε από το κρεβάτι απαιτώντας να επιστρατεύουμε όλη μας την αποφασιστικότητα και γενναιότητα για να ξεκινήσουμε την ημέρα μας. Ωστόσο, εάν οι περισσότερες ημέρες και επαναλαμβανόμενα είναι έτσι ο κίνδυνος του «καψίματος» ή burn out είναι κοντά.
Η εξουθένωση είναι μια σταδιακή διαδικασία. Δεν συμβαίνει από τη μια μέρα στην άλλη. Τα σημάδια και τα συμπτώματα είναι στην αρχή διακριτικά, αλλά γίνονται χειρότερα όσο περνάει ο καιρός. Σκεφτείτε τα πρώιμα συμπτώματα ως κόκκινες σημαίες ότι κάτι δεν πάει καλά και πρέπει να αντιμετωπιστεί. Εάν δώσετε προσοχή και μειώσετε ενεργά το άγχος σας, μπορείτε να αποτρέψετε μια μεγάλη κατάρρευση. Αν τα αγνοήσετε, τελικά θα καείτε.
Σωματικά σημεία και συμπτώματα εξουθένωσης.
Αισθάνεσαι κουρασμένος/η τις περισσότερες φορές. Υπάρχει μειωμένη ανοσία, συχνές ασθένειες. Συχνοί πονοκέφαλοι ή μυϊκοί πόνοι. Αλλαγή στην όρεξη ή στις συνήθειες ύπνου.
Συναισθηματικά σημεία και συμπτώματα εξουθένωσης. Έντονο αίσθημα αποτυχίας και αυτο-αμφιβολίας. Νιώθεις αβοήθητος, παγιδευμένος και ηττημένος. Αποκόλληση από τον κοινωνικό περίγυρο, νιώθοντας μόνος στον κόσμο. Απώλεια κινήτρων. Όλο και πιο κυνική και αρνητική προοπτική. Μειωμένη ικανοποίηση και αίσθηση ολοκλήρωσης.
Συμπεριφορικά σημεία και συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης.
Επιλέγεις την αποχώρηση από τις ευθύνες. Απομόνωση από τους άλλους.
Αναβλητικότητα, χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να γίνουν τα πράγματα. Χρήση υπερβολικού φαγητού, ναρκωτικών ή αλκοόλ για την αντιμετώπιση. Τέλος, αποφεύγεις και μειώνεις τις ώρες στην δουλειά.
Η διαφορά μεταξύ στρες και εξουθένωσης.
Η εξουθένωση μπορεί να είναι αποτέλεσμα αδυσώπητου στρες, αλλά δεν είναι το ίδιο με το υπερβολικό άγχος. Το άγχος, σε γενικές γραμμές, περιλαμβάνει πάρα πολλές πιέσεις που απαιτούν πάρα πολλά από εσάς σωματικά και ψυχικά. Ωστόσο, οι αγχωμένοι άνθρωποι μπορούν ακόμα να φανταστούν ότι αν μπορούν απλώς να θέσουν τα πάντα υπό έλεγχο, θα αισθανθούν καλύτερα.
Η επαγγελματική εξουθένωση, από την άλλη πλευρά, δεν είναι αρκετή. Το να είσαι “καμένος” σημαίνει να νιώθεις κενός και ψυχικά εξαντλημένος, χωρίς κίνητρα και πέρα από τη φροντίδα. Τα άτομα που βιώνουν εξουθένωση συχνά δεν βλέπουν καμία ελπίδα για θετική αλλαγή στην κατάστασή τους. Το υπερβολικό άγχος ωθεί το άτομο να αισθανθεί ότι πνίγεται στις ευθύνες σε συνδυασμό με μια αίσθηση κούρασης.
Αιτίες εξουθένωσης που σχετίζονται με την εργασία.
Οι αιτίες που μπορεί να οδηγήσουν στο burn-out είναι ποικίλες και πιθανόν να υπάρχουν συνδυαστικά και σε διαφορετική ένταση σε κάθε άτομο. Πιο συγκεκριμένα το άτομο αισθάνεται ότι έχει ελάχιστο ή καθόλου έλεγχο στη δουλειά του, έλλειψη αναγνώρισης ή ανταμοιβής για καλή δουλειά. Ασαφείς ή υπερβολικά απαιτητικές προσδοκίες εργασίας. Επιπλέον το περιβάλλον εργασίας του είναι χαοτικό ή υψηλής πίεσης. Ο τρόπος ζωής του ατόμου με εξουθένωση δεν είναι ιδιαίτερα φροντιστικός, δουλεύοντας πάρα πολύ, χωρίς αρκετό χρόνο για κοινωνικοποίηση ή χαλάρωση. Έλλειψη στενών, υποστηρικτικών σχέσεων. Αναλαμβάνει πάρα πολλές ευθύνες, χωρίς αρκετή βοήθεια από άλλους. Δεν κοιμάται αρκετά.
Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου επίσης μπορούν να συμβάλουν στην εξουθένωση. Τάσεις τελειομανίας; Όπως για παράδειγμα τίποτα δεν είναι ποτέ αρκετά καλό. Απαισιόδοξη άποψη για τον εαυτό του και τον κόσμο. Η ανάγκη να τα έχει όλα υπό έλεγχο με απροθυμία να αναθέσει εργασίες σε άλλους. Προσωπικότητα υψηλών επιδόσεων, τύπου Α.
Αντιμετώπιση εξουθένωσης
Είτε αναγνωρίζεις τα προειδοποιητικά σημάδια της επικείμενης εξάντλησης είτε έχεις ήδη ξεπεράσει το οριακό σημείο, η προσπάθεια να ξεπεράσεις την εξάντληση και να συνεχίσεις όπως ήσουν είναι μια επίπονη διαδικασία. Ωστόσο, είναι σημαντικό να ελευθερωθείς από την εξουθένωση και να νιώσεις ξανά υγιής και θετικός.
Η κοινωνικότητα και η υποστήριξη φαίνεται ότι είναι το αντίδοτο τους στρες.
Συνδέσου με ανθρώπους που αισθάνεσαι κοντά σου και προσπάθησε να αφήσεις έξω από τις συζητήσεις σας τα θέματα δουλειάς. Απομακρύνσου από αρνητικούς ανθρώπους που δημιουργούν στρεσογόνο κλίμα και γιατί όχι προσέγγισε νέα άτομα και φτιάξε ένα καινούργιο δίκτυο.
Επαναπροσδιόρισε τον τρόπο που βλέπεις την εργασία σου.
Όλες οι εργασίες κάποια στιγμή σε βάθος χρόνου μας φαίνονται μονότονες με επαναλαμβανόμενα μοτίβα και καθήκοντα. Επαναπροσδιόρισε τις αξίες σου γύρω από την εργασία σου και προσπάθησε να βρεις τρόπους να μοιράσεις αρμοδιότητες ή να βρεις ένα ρυθμό που εξυπηρετεί και τις ανάγκες σου. Είναι σημαντικό, επιπλέον, να υπάρχει μια ισορροπία με την προσωπική σου ζωή, την οικογένεια σου, τα χόμπι σου και την ξεκούραση σου.
Επαναπροσδιόρισε τις προτεραιότητες σου.
Το burn out είναι η απόδειξη ότι κάτι δεν λειτουργεί και τόσο καλά στην ζωή σου. Δώσε στον εαυτό σου χρόνο να σκεφτεί, να δημιουργήσει και να ανακτήσει την ελπίδα και τα όνειρα του.
Θέσε όρια στην δουλειά και πιο συγκεκριμένα στους τοξικούς συνάδελφους ή ακόμα και στον χρόνο που αφιερώνεις για την εργασία σου. Επέλεξε να κάνεις ένα διάλειμμα από την τεχνολογία και μετέτρεψε το σε κάτι δημιουργικό που σου αρέσει.
Η άσκηση και η διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και ωμέγα-3 είναι σύμμαχοι στην καθημερινή φροντίδα σου αλλά και την αλλαγή των συναισθημάτων.
Κουτλουμπάση Ελένη,
Συμβουλευτική Ψυχολόγος