Τι είναι η βουλιμία; Πώς ο διατροφικός έλεγχος δημιουργεί ψυχικές παγίδες και οι δίαιτες δεν είναι αποτελεσματικές;
Η νευρική βουλιμία είναι μια διατροφική διαταραχή της οποίας το όνομα προέρχεται από τα ελληνικά «η πείνα του βοδιού». Χαρακτηρίζεται από μια ανεξέλεγκτη παρόρμηση προς το φαγητό και ένα αίσθημα έλλειψης ελέγχου του είδους και της ποσότητας της τροφής που καταναλώνεται. Συχνά, η κατάσταση συγχέεται με το σύνδρομο εμέτου (Gibson et al., 2022; Nardone, 2014).
Μια απόλαυση που δηλητηριάζει.
Τα άτομα με βουλιμία τείνουν να τρώνε υπερβολική αναλογία σε σχέση με αυτό που είναι θεμιτό και που πραγματικά χρειάζεται ο οργανισμός. Η ζωή ενός ατόμου με βουλιμία συνήθως διαδραματίζεται μεταξύ των επαναλαμβανόμενων επεισοδίων. Οι προσπάθειές του να κάνει δίαιτα συνήθως καταλήγει σε ένα υπερβολικό φαγοπότι. Το άτομο συνεχώς πέφτει αντιμέτωπος με περιόδους αδιάκοπου ελέγχου και περιόδους καταστροφικής υπερφαγίας και το αποτέλεσμα των συμπεριφορών αυτών καταλήγουν σε ένα συναισθηματικό δράμα. Το χαρακτηριστικό της βουλιμίας είναι ότι το άτομο βρίσκεται διαρκώς σε δίαιτες αλλά αποτυγχάνει να τις διατηρήσει. Συνήθως, ο έλεγχος να μην φάει είναι ιδιαίτερα αυστηρός και αργότερα ξεσπά στο φαγητό με αποτέλεσμα το συμβάν αυτό να επιδεινώνει την έλλειψη αυτοεκτίμησης, ενοχής και απέχθειας για τον εαυτό του. Tο πιο κοινό μοτίβο που μπορεί να παρατηρηθεί είναι ότι τα άτομα που πάσχουν από βουλιμία είναι σε θέση να διατηρήσουν δίαιτες για μερικούς μήνες, χάνοντας επιτυχώς πολλά κιλά και μετά καταρρέουν αδυσώπητα σε κύκλους υπερφαγίας ξανά και ξανά με αποτέλεσμα να ανακτήσουν πίσω το χαμένο βάρος και να αισθανθούν αναποτελεσματικοί με θυμό ή θλίψη.
Ποια μειονεκτήματα μπορεί να κρύβει μια δίαιτα;
Φαίνεται ότι ο σύγχρονος κόσμος έχει εμμονή με τη δίαιτα, τους περιορισμούς και τον έλεγχο και «δημιουργεί την τέλεια καταιγίδα στον εαυτό του» θέλοντας να αντισταθεί στα τρόφιμα που είναι συνδεδεμένα με την ευχαρίστηση και δημιουργούν ένα «παχυσαρκικό περιβάλλον». Ωστόσο, είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψιν μας ότι όταν κάνουμε δίαιτα, παράγουμε τρεις παραμέτρους που επιδεινώνουν την αποτυχία στον εαυτό μας:
Η επίδραση της εξέγερσης.
Όταν κάνουμε δίαιτα, αρχίζουμε να έχουμε μια πιο επαναστατική προσέγγιση στον εαυτό μας στη ζωή και στον περιορισμό μας. Αρχίζουμε να κάνουμε αυτό που θέλουμε και μετά επαναστατούμε ενάντια στις επιθυμίες μας και αρχίζουμε να τρώμε τα επιθυμητά τρόφιμα.
Η επίδραση της υπέρβασης.
Όταν αποφεύγουμε, πλαισιώνουμε και ελέγχουμε την ευχαρίστηση, την λαχταρούμε περισσότερο. Έχουμε πλέον μετατρέψει αυτό που κάποτε ήταν απλό για παράδειγμα ένα ποτό στο μπαρ ή ένα μπισκότο σε ενοχή με αποτέλεσμα να δεσμεύουμε την ευχάριστη επιθυμία μας και εξασφαλίζοντας έτσι άμεση κατάρρευση μιας δίαιτας.
Η επίδραση της υποβολής.
Αυτό το τελευταίο αποτέλεσμα συνήθως βιώνεται όταν έχουμε δοκιμάσει όλα τα παραπάνω. Τότε αποφασίζουμε ότι δεν μπορούμε πλέον να το κάνουμε, γι’ αυτό υποτασσόμαστε, και αντί να το περιορίζουμε, τρώμε συνεχώς και χωρίς όρια, δημιουργώντας συνήθως μια παχυσαρκία.
Οι δίαιτες στην πραγματικότητα πιθανόν να αυξάνουν το βάρος σας.
Η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία δημοσίευσε τα αποτελέσματα μιας διαχρονικής μελέτης που διήρκεσε 18 χρόνια και παρακολουθούσε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, για την παρακολούθηση των επιπτώσεων της δίαιτας ή όχι. Αυτό που ανακαλύφθηκε δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη. Πάνω από το 80% των ατόμων που έκαναν δίαιτα ήταν υπέρβαρα, έναντι του 70 % των ατόμων που δεν είχαν φυσιολογικό βάρος. Το αναπόφευκτο συμπέρασμα είναι ότι η δίαιτα σε παχαίνει.
Η δύναμη του εμμονικού ελέγχου με σκοπό την απώλεια βάρους έχει ένα παράδοξο αποτέλεσμα, που ουσιαστικά οδηγεί σε πλήρη απώλεια ελέγχου. Αυτό είναι αυτονόητο. Όταν η άκαμπτη και επίμονη φόρμουλα του αυτοελέγχου εφαρμόζεται στα τρόφιμα, οι πιθανές αρνητικές επιπτώσεις είναι καταστροφικές. Ταυτόχρονα, το δεύτερο πρόβλημα που θέτει η βουλιμία είναι η επίμονη υπερεκτίμηση της αρνητικής αισθητικής του εαυτού μας και της θετικής αισθητικής των άλλων, ιδιαίτερα των πιο αδύνατων ανθρώπων. Ακόμα, προωθεί την άκαμπτη αντίληψή ότι η λεπτή φιγούρα λατρεύεται και ότι το άτομο μπαίνει σε διαδικασίες αισθητικής επέμβασης και παγιδεύεται σε λανθασμένες πεποιθήσεις.
Αντιμετώπιση βουλιμικών επεισοδίων.
Τα άτομα μέσω της ψυχολογικής υποστήριξης μπορούν να αναγνωρίσουν και συνειδητοποιήσουν τα λανθασμένα μοτίβα σκέψεων και πεποιθήσεων. Αναγνωρίζουν το συναίσθημα τους γύρω από τον εαυτό τους και τα πρότυπα για την εικόνα τους, την αξία τους και την τροφή και τα επεξεργάζονται με σκοπό την αλλαγή. Αναγνωρίζουν τις ανάγκες και την ουσία του ελέγχου αλλά και το πόσο πολύτιμη είναι η ευχαρίστηση και ο απεγκλωβισμός από τον έντονο έλεγχο. Επιπλέον, η ενσυνείδητη διατροφή, mindful eating είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος το άτομο να βρει το balance του ανάμεσα στο πρόγραμμα της διατροφής του και στην απόλαυση και επομένως να ενισχύσει και την συναισθηματική του σταθερότητα.
Κουτλουμπάση Ελένη, Συμβουλευτική Ψυχολόγος, M.A. Counselling.