Κατάθλιψη: Όλα όσα θα ήθελες να ξέρεις για την διαταραχή (Major Depressive Disorder).
Η κατάθλιψη ταξινομείται ως διαταραχή της διάθεσης. Μπορεί κανείς να την περιγράψει ως συναισθήματα λύπης, απώλειας ή θυμού που παρεμβαίνουν στις καθημερινές δραστηριότητες ενός ατόμου. Τα δεδομένα από τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων εκτιμούν ότι το 18,5% των ενηλίκων της Αμερικής είχαν συμπτώματα κατάθλιψης σε οποιαδήποτε δεδομένη περίοδο 2 εβδομάδων το 2019. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι 12% των ενηλίκων έχουν διαγνωστεί με κατάθλιψη το 2021.
Αν και η κατάθλιψη και η θλίψη μοιάζουν σε ορισμένα χαρακτηριστικά, η κατάθλιψη διαφέρει από τη θλίψη που νιώθει ένα άτομο μετά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου ή τη θλίψη που αισθάνεται μετά από ένα τραυματικό γεγονός της ζωής. Η κατάθλιψη συνήθως περιλαμβάνει απέχθεια για τον εαυτό ή απώλεια αυτοεκτίμησης, ενώ η θλίψη συνήθως όχι. Στη θλίψη, τα θετικά συναισθήματα και οι χαρούμενες αναμνήσεις του αποθανόντος συνοδεύουν συνήθως συναισθήματα συναισθηματικού πόνου. Στη μείζονα καταθλιπτική διαταραχή, τα συναισθήματα θλίψης είναι σταθερά.
Είναι γεγονός ότι οι άνθρωποι βιώνουν την κατάθλιψη με διαφορετικούς τρόπους. Μπορεί να επηρεάσει την καθημερινή εργασία, για παράδειγμα μειωμένη παραγωγικότητα. Μπορεί επίσης να επηρεάσει τις σχέσεις και ορισμένες χρόνιες παθήσεις υγείας.
Πολλές φορές φαίνεται να υπάρχει συννοσυρότητα με άλλες καταστάσεις υγείας και την κατάθλιψη. Πιο συγκεκριμένα, η κατάθλιψη μπορεί να είναι παρόν με αρθρίτιδα, βρογχικό άσθμα, καρδιαγγειακή νόσο, αυτοάνοσα νοσήματα, διαβήτης, διατροφικές διαταραχές.
Βέβαια είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσει κανείς ότι το να νιώθει πεσμένος μερικές φορές είναι ένα φυσιολογικό μέρος της ζωής. Θλιβερά και ανατρεπτικά γεγονότα συμβαίνουν σε όλους. Αλλά το να αισθάνεσαι πεσμένος ή απελπισμένος σε τακτική βάση μαζί με άλλα χαρακτηριστικά, διαφέρει από το φυσιολογικό. Η κατάθλιψη θεωρείται μια σοβαρή ιατρική κατάσταση που μπορεί να επιδεινωθεί χωρίς την κατάλληλη θεραπεία.
Συμπτώματα κατάθλιψης.
Η κατάθλιψη μπορεί να είναι κάτι περισσότερο από μια συνεχή κατάσταση θλίψης. Η σοβαρή κατάθλιψη μπορεί να προκαλέσει ποικίλα συμπτώματα. Κάποια επηρεάζουν τη διάθεσή και άλλα επηρεάζουν το σώμα. Τα συμπτώματα μπορεί επίσης να είναι συνεχόμενα ή να έρχονται και να παρέρχονται.
Γενικά σημεία και συμπτώματα.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι δεν θα βιώσουν όλοι την κατάθλιψη με τα ίδια συμπτώματα. Τα συμπτώματα μπορεί να ποικίλλουν ως προς τη σοβαρότητα, στην συχνότητα και την διάρκεια. Τα συμπτώματα θα πρέπει να είναι εμφανή σχεδόν κάθε μέρα τουλάχιστον 2 εβδομάδες.
Η κατάθλιψη συμπεριλαμβάνει αίσθημα λύπης, άγχους ή «συναισθηματικού αδειάσματος». Το άτομο νιώθει απελπισία, άχρηστο και απαισιόδοξο. Υπάρχει συνήθως κλάμα, αίσθημα ενόχλησης και θυμού, απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες ή για ενδιαφέροντα που το άτομο παλαιότερα απολάμβανε. Επιπλέον, συμπτώματα είναι η μειωμένη ενέργεια ή κόπωση, δυσκολία συγκέντρωσης, μνήμης ή στην λήψη αποφάσεων. Το άτομο κινείται ή μιλάει αργά, αντιμετωπίζει προβλήματα με την ροή του ύπνου είτε δυσκολεύεται είτε κοιμάται υπερβολικά. Υπάρχουν αλλαγές στην όρεξη και στο βάρος. Επιπλέον συμπτώματα που περιγράφουν τα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη είναι χρόνιος πόνος χωρίς ξεκάθαρη αιτία και χωρίς βελτίωση. Οι πόνοι μπορεί να είναι στο κεφάλι, στο πεπτικό ακόμα και κράμπες. Τέλος, υπάρχουν σκέψεις θανάτου, αυτοκτονίας, αυτοτραυματισμού ή απόπειρες αυτοκτονίας.
Από που προέρχεται η κατάθλιψη;
Η διαταραχή της κατάθλιψη θα έλεγε κανείς ότι προκύπτει από έναν συνδυασμό γενετικών, βιολογικών, περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων. Για παράδειγμα σημαντικές αρνητικές εμπειρίες – τραύμα, απώλεια αγαπημένου προσώπου, μια δύσκολη σχέση ή οποιαδήποτε αγχωτική κατάσταση που μειώνει την ικανότητα αντιμετώπιση, μπορεί να πυροδοτήσουν ένα καταθλιπτικό επεισόδιο. Τα επόμενα καταθλιπτικά επεισόδια μπορεί να συμβούν με ή χωρίς προφανή έναυσμα. Ωστόσο, η κατάθλιψη δεν είναι αναπόφευκτη συνέπεια αρνητικών γεγονότων της ζωής. Οι έρευνες δείχνουν τα γεγονότα που θέτουν σε δημιουργία υπερβολικούς μηρυκασμούς σκέψεων δημιουργούν μια διάθεση αρνητική και χαμηλή σε ενέργεια.
Έρευνα που χρησιμοποιεί τεχνολογίες απεικόνισης εγκεφάλου όπως η μαγνητική τομογραφία (MRI) δείχνει ότι ο εγκέφαλος των ατόμων που πάσχουν από κατάθλιψη φαίνεται διαφορετικός από εκείνους των ανθρώπων που δεν έχουν. Συγκεκριμένα, τα μέρη του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνα για τη ρύθμιση της διάθεσης, της σκέψης, του ύπνου, της όρεξης και της συμπεριφοράς φαίνεται να λειτουργούν μη ομαλά. Ωστόσο, δεν είναι σαφές ποιες αλλαγές που παρατηρούνται στον εγκέφαλο μπορεί να είναι η αιτία της κατάθλιψης και ποιες μπορεί να είναι το αποτέλεσμα. Επίσης παρατηρείται ότι ορισμένοι τύποι κατάθλιψης τείνουν να εμφανίζονται σε οικογένειες, υποδηλώνοντας ότι μπορεί να υπάρχει κάποια γενετική ευπάθεια στη διαταραχή.
Πώς αντιμετωπίζεται η κατάθλιψη;
Η κατάθλιψη, ακόμη και οι πιο σοβαρές περιπτώσεις, είναι μια θεραπεύσιμη διαταραχή. Όπως συμβαίνει με πολλές ασθένειες, όσο νωρίτερα ξεκινήσει η θεραπεία, τόσο πιο αποτελεσματική μπορεί να είναι και τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να αποτραπεί η υποτροπή. Η κατάλληλη θεραπεία για την κατάθλιψη ξεκινά με εξέταση από γιατρό. Ορισμένα φάρμακα, καθώς και ορισμένες ιατρικές καταστάσεις, όπως ιογενείς λοιμώξεις ή διαταραχή του θυρεοειδούς, μπορεί να προκαλέσουν τα ίδια συμπτώματα με την κατάθλιψη και θα πρέπει να αποκλειστούν. Ο γιατρός θα πρέπει να ρωτήσει για τη χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών και εάν ο ασθενής έχει σκέψεις για θάνατο ή αυτοκτονία.
Εάν το άτομο τελικά διαγνωστεί με κατάθλιψη μπορεί να διαχειριστεί και να αντιμετωπίσει την κατάσταση με διάφορους τρόπους. Οι πιο συχνές και αποτελεσματικές θεραπείες είναι η φαρμακευτική αγωγή και η ψυχοθεραπεία. Η φαρμακευτική αγωγή και η διάγνωση γίνεται από ψυχίατρο. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, μόνη της ή σε συνδυασμό με φαρμακευτική θεραπεία. Βέβαια, γενικά η ψυχοθεραπεία και οι προσεγγίσεις της είναι ικανές να αντιμετωπίσουν τα πρότυπα σκέψης που επιταχύνουν την κατάθλιψη, να την διαχειριστούν και να μειώσουν ή να αποτρέψουν τυχόν υποτροπή. Η φαρμακευτική θεραπεία είναι συχνά χρήσιμη για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, όπως το σοβαρό άγχος, έτσι ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να συμμετέχουν σε ουσιαστική ψυχοθεραπεία.
Επιπλέον, κομμάτια αυτοφροντίδας όπως για παράδειγμα οι πρακτικές του διαλογισμού και του mindfulness καθώς και η θρεπτική διατροφή και μια καλή ρουτίνα ύπνου συμβάλλουν αποτελεσματικά στην προσπάθεια διαχείρισης της διάθεσης και των συμπτωμάτων της κατάθλιψης.
Ζώντας με την κατάθλιψη.
Όλοι βιώνουν μια περιστασιακή χαμηλή διάθεση, blue mood. Ωστόσο, η κλινική κατάθλιψη είναι μια πιο διάχυτη εμπειρία επαναλαμβανόμενου αρνητικού μηρυκασμού, ζοφερής προοπτικής και έλλειψης ενέργειας. Δεν είναι σημάδι προσωπικής αδυναμίας ή κατάστασης που μπορεί να γίνει θέληση ή επιθυμία. Τα άτομα με κατάθλιψη δεν μπορούν απλώς να «συγκεντρωθούν» για να γίνουν καλύτερα. Δεν αποτελεί μια επιλογή προσωπική καθώς το γεγονός ότι η σύγχρονη ζωή φέρει αυξανόμενες πιέσεις δημιουργεί επιπλέον πυροδοτήσεις.
Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι, όσο επώδυνη κι αν είναι η κατάθλιψη, μπορεί να διαχειριστεί και να φέρει μαζί έναν νέο τρόπο σκέψης και κομμάτια επίλυσης στο άτομο. Στην πραγματικότητα, ορισμένοι ερευνητές υποθέτουν ότι η κατάθλιψη μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο να αποκτήσει την πολύ αναγκαία αυτογνωσία που χρειάζεται. Τέλος, υπάρχουν ερευνητικές υποθέσεις όπου υποστηρίζουν ότι η ελεύθερη παιδική ηλικία μέσω του ελεύθερου παιχνιδιού και της κοινωνικής επαφής μπορεί να χτίσει καλύτερη ψυχική υγεία χωρίς καταθλιπτική συμπτωματολογία ακόμα και κατά την ενήλικη ζωή.
Kουτλουμπάση Ελένη,
Συμβουλευτική Ψυχολόγος.